Vận chuyển hàng hóa là mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng của mọi doanh nghiệp. Tùy theo nhu cầu và đặc điểm hàng hóa, các hình thức vận tải được lựa chọn linh hoạt để đảm bảo hiệu quả. Dưới đây là những loại hình vận chuyển phổ biến nhất hiện nay.
1. Phương tiện vận tải là gì?
Phương tiện vận tải là các loại xe, tàu hay máy bay dùng để di chuyển người hoặc vận chuyển hàng hóa. Những phương tiện này hoạt động trên nhiều tuyến giao thông như đường bộ, đường biển, đường sắt hay đường hàng không.
Tùy vào loại hình vận tải, phương tiện sử dụng cũng khác nhau. Ví dụ, đường bộ thường có xe máy, xe tải nhẹ đến xe container. Trong khi đó, vận tải đường biển dùng tàu hàng, còn đường hàng không thì cần máy bay chuyên dụng.
Khi gửi hàng, đơn vị vận chuyển sẽ cân nhắc loại hàng và tuyến đường để chọn phương tiện phù hợp. Do đó, bạn nên chọn hình thức vận chuyển tương thích với đặc điểm hàng hóa. Điều này giúp đảm bảo an toàn và tối ưu thời gian giao nhận.
2. Phương thức vận chuyển hàng hóa là gì?
Phương thức vận chuyển (hay hình thức vận chuyển) là cách thức tổ chức việc di chuyển hàng hóa. Mỗi phương thức gắn liền với điều kiện vận hành và loại hình giao thông cụ thể.
Thông thường, một phương thức vận chuyển sẽ đi kèm với phương tiện phù hợp. Ví dụ, vận tải đường bộ cần xe tải; vận tải đường biển phải có tàu hàng. Vì vậy, phương tiện chỉ là công cụ hỗ trợ cho phương thức – cả hai cần kết hợp nhịp nhàng để hàng hóa được lưu thông trơn tru.
Hiện nay, có 5 phương thức vận chuyển hàng hóa phổ biến: đường bộ, đường biển, đường sắt, đường hàng không và đường ống. Mỗi loại đều có ưu nhược điểm riêng, tùy vào nhu cầu và đặc tính hàng hóa mà bạn nên chọn cho phù hợp.
3. Các phương thức vận chuyển hàng hóa phổ biến hiện nay
Hiện nay, có nhiều phương thức vận chuyển hàng hóa đang được sử dụng rộng rãi. Mỗi hình thức đều có những ưu – nhược điểm riêng, phù hợp với từng loại hàng hóa và nhu cầu vận chuyển cụ thể.
3.1. Vận tải đường bộ
Theo Khoản 30, Điều 3 của Luật Giao thông đường bộ 2008, vận tải đường bộ là việc sử dụng các phương tiện như xe máy, xe tải, xe container để vận chuyển hàng hóa trên hệ thống đường bộ.
Hình thức này có tính linh hoạt cao. Thời gian vận chuyển thường do hai bên tự thỏa thuận, không bị bó buộc bởi lịch trình cố định. Đây cũng là lựa chọn lý tưởng cho những tuyến ngắn hoặc hàng cần giao nhanh.
Ưu điểm
Vận tải đường bộ nổi bật với sự cơ động cao. Doanh nghiệp có thể lựa chọn phương tiện, tuyến đường và thời gian linh hoạt. Ngoài ra, hình thức này giúp tiết kiệm chi phí nhân công, đặc biệt với các đơn hàng vừa và nhỏ.
Nhược điểm
Tuy nhiên, khi vận chuyển đường dài, chi phí có thể phát sinh thêm như phí trạm thu, cầu đường, nhiên liệu. Ngoài ra, rủi ro kẹt xe, tai nạn hoặc thời tiết xấu cũng có thể gây chậm trễ và ảnh hưởng đến hàng hóa.
3.2. Vận tải đường biển và đường thủy nội địa
Đây là phương thức sử dụng tàu thuyền để vận chuyển hàng hóa qua các tuyến sông, kênh rạch hoặc đại dương. Tại Việt Nam, với lợi thế đường bờ biển dài, vận tải đường biển đang phát triển mạnh và được đầu tư bài bản về hạ tầng, cảng biển và phương tiện.
Theo Điều 13 Bộ luật Hàng hải 2015, tàu biển là phương tiện nổi chuyên dụng hoạt động trên biển, không bao gồm tàu quân sự, tàu cá hay thủy phi cơ.
Ưu điểm
Vận tải đường biển có thể chuyên chở lượng lớn hàng hóa, kể cả hàng siêu trường, siêu trọng. Chi phí vận tải cũng thấp hơn so với các phương thức khác.
Nhược điểm
Tuy nhiên, hình thức này phụ thuộc vào tuyến luồng và thời tiết. Thời gian giao hàng thường lâu hơn, chưa kể cần đủ lượng hàng để lấp đầy chuyến tàu mới tối ưu được chi phí.
3.3. Vận tải đường sắt
Vận tải đường sắt là hình thức sử dụng các đoàn tàu chạy trên đường ray để vận chuyển hàng hóa và hành khách. Phương tiện gồm đầu máy và nhiều toa xe, thích hợp cho các tuyến đường dài và hàng hóa số lượng lớn.
Ưu điểm
Chi phí vận tải đường sắt tương đối thấp. Đây là lựa chọn lý tưởng khi cần vận chuyển hàng khối lượng lớn qua các vùng công nghiệp hoặc đô thị lớn.
Nhược điểm
Dù chi phí rẻ, vận tải đường sắt có tính linh hoạt thấp. Nó phụ thuộc nhiều vào hạ tầng đường ray và không thể giao hàng tận nơi như đường bộ.
3.4. Vận tải hàng không
Vận tải hàng không là hình thức sử dụng máy bay để chuyên chở hàng hóa. Hàng thường được đóng gói theo tiêu chuẩn ngành và vận chuyển bằng máy bay chuyên dụng hoặc khoang hàng của máy bay hành khách.
Ưu điểm
Đây là phương thức nhanh nhất, phù hợp với hàng hóa có giá trị cao hoặc cần giao gấp. Tốc độ và độ an toàn là hai yếu tố nổi bật của hình thức này.
Nhược điểm
Chi phí vận tải hàng không khá cao. Ngoài ra, khối lượng hàng chuyên chở bị hạn chế và thủ tục vận chuyển khá nghiêm ngặt.
4. Các yếu tố ảnh hưởng đến chi phí vận chuyển
Chi phí vận chuyển luôn là mối quan tâm lớn với các doanh nghiệp khi lựa chọn phương thức giao hàng. Tuy nhiên, mức chi phí này không cố định mà chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác nhau. Hiểu rõ các yếu tố tác động sẽ giúp doanh nghiệp dễ dàng tối ưu chi phí, từ đó nâng cao hiệu quả vận hành.
Dưới đây là những yếu tố chính ảnh hưởng trực tiếp đến chi phí vận chuyển hàng hóa:
4.1. Khoảng cách vận chuyển
Khoảng cách giữa điểm gửi và điểm nhận càng xa, chi phí vận chuyển càng cao. Đặc biệt, khi vận chuyển quốc tế, doanh nghiệp còn phải gánh thêm phí hải quan, thuế và các khoản phụ thu. Do đó, việc chọn tuyến đường và phương thức vận chuyển phù hợp sẽ giúp tiết kiệm đáng kể.
4.2. Khối lượng và kích thước hàng hóa
Hàng hóa càng nặng hoặc cồng kềnh thì chi phí vận chuyển càng lớn. Với những mặt hàng vượt quá tải trọng thông thường, doanh nghiệp có thể cần thuê phương tiện chuyên dụng, dẫn đến chi phí cao hơn. Vì vậy, đóng gói gọn gàng và tối ưu khối lượng là cách tốt để giảm chi phí.
4.3. Loại hàng hóa
Một số loại hàng đặc thù như hàng dễ vỡ, dễ hỏng, hàng có giá trị cao hoặc cần bảo quản lạnh sẽ phát sinh thêm chi phí cho đóng gói, bảo hiểm hoặc thiết bị chuyên dụng. Ví dụ, thực phẩm tươi sống hay dược phẩm thường cần xe lạnh hoặc container chuyên dụng để đảm bảo chất lượng trong suốt hành trình.
4.4. Phương thức vận chuyển
Mỗi phương thức vận chuyển có mức giá khác nhau. Vận tải hàng không nhanh nhưng chi phí cao. Ngược lại, vận chuyển đường bộ và đường biển thường rẻ hơn nhưng thời gian giao hàng lâu hơn. Doanh nghiệp nên cân nhắc giữa tốc độ giao hàng và ngân sách để chọn phương thức phù hợp.
4.5. Thời tiết và giao thông
Yếu tố tự nhiên như mưa lớn, bão, lũ hoặc tình trạng kẹt xe, tai nạn có thể làm gián đoạn quá trình giao hàng. Khi đó, việc thay đổi lộ trình hoặc kéo dài thời gian vận chuyển sẽ làm tăng chi phí ngoài kế hoạch. Vì vậy, doanh nghiệp nên chuẩn bị các phương án dự phòng để giảm rủi ro.
4.6. Dịch vụ vận chuyển sử dụng
Chi phí vận chuyển còn phụ thuộc vào loại dịch vụ mà doanh nghiệp lựa chọn. Dịch vụ giao hàng nhanh, chuyển phát hoả tốc hoặc quốc tế thường đắt hơn do yêu cầu cao về thời gian và phương tiện chuyên biệt. Ngoài ra, các dịch vụ cộng thêm như bảo hiểm, đóng gói đặc biệt hay hỗ trợ khách hàng 24/7 cũng góp phần làm tăng tổng chi phí.
Mỗi loại hình vận chuyển đều có ưu nhược điểm riêng, phù hợp với từng loại hàng hóa và ngân sách cụ thể. Việc lựa chọn đúng hình thức sẽ giúp doanh nghiệp tối ưu chi phí và nâng cao hiệu quả logistics. Vì vậy, hiểu rõ các phương thức vận tải là điều không thể thiếu trong hoạt động kinh doanh hiện đại.
